Met dank aan stadhouder Frederik
Hendrik
23-04-2023
Over enkele dagen vieren we Koningsdag.
Een dag waarop de band tussen onze
vorst en ons land centraal staat. Ook een
passende aanleiding om weer eens te
kijken naar de historische relaties tussen
Nispen en de voorouders van de koning.
Deze keer staan we stil bij stadhouder
Frederik Hendrik.
Een oude band
Nispen behoorde in de Middeleeuwen tot
het Land van Breda. Een gebied dat zich
uitstrekte van Bergen op Zoom tot aan
Tilburg. Toen dit gebied werd verdeeld
vanwege erfopvolging, kwamen Nispen en
Roosendaal bij de latere baronie van
Breda. Via de familie Van Polanen
kwamen beide plaatsen door een huwelijk
uiteindelijk in het bezit van de familie Van
Nassau. Als heer van Breda hadden de
Nassau’s allerlei bestuurlijke
bevoegdheden zonder tussenkomst van
de hertog van Brabant. Dat maakte dat in
de periode dat onze provincie een
‘generaliteitsland’ was, er bijvoorbeeld
relatief meer vrijheid was voor katholieken
dan in de oostelijke helft van de provincie.
Cloveniersgilde
Een van de bevoegdheden van de heer
van Breda was om toestemming te
verlenen voor het oprichten van een
schuttersgilde. Stadhouder prins Frederik
Hendrik van Oranje-Nassau verleende op
6 april 1628 aan de inwoners van Nispen,
Borteldonk en Rietgoor het ‘octrooi’ voor
de oprichting van het Cloveniersgilde van
de Bus. Het octrooi, zeg maar de
stichtingsakte, bevat een aantal artikelen
waarin is vastgelegd waaraan de
gildeleden zich moeten houden: rechten
en plichten van het gilde tegenover het
wereldlijk gezag, het bestuur, de
broederplicht en het onderling gedrag,
financiële bepalingen (boetes, trouwgeld,
doodschuld e.d.) en allerlei regelingen
betreffende het schieten, de rol van de
schutterskoning en -keizer, enz.
Een huis
De naam ‘cloveniers’ duidt op de personen
die een ‘clover’ (een musketgeweer)
hanteren. Een andere naam voor clover
was ‘bus’. De Nispenaren wilden graag
zo´n gilde met deze uitrusting ter
verhoging van de veiligheid in en het dorp
en de gehuchten. Het vormde een soort
burgerwacht. Het gilde droeg de naam Sint
Kristoffel, een patroonheilige. Het gilde
heeft bijna 200 jaar een huis in eigendom
gehad waar nu het pand Essenseweg 1
staat. Het werd pas in 1849 verkocht aan
smid Antonie van de Leur.
In het (befaamde of beruchte) Koningslied
uit 2013 wordt gezongen over ‘hou me
veilig’. Al enkele eeuwen geleden daarvoor
zorgde Frederik Hendrik door het verlenen
van zijn toestemming dat het
cloveniersgilde dat voor de inwoners van
Nispen kon waarmaken.